Nám nội tiết là gì? Nguyên nhân, biểu hiện, điều trị, phòng ngừa

Nám nội tiết (nám chân sâu) là tình trạng các dát sắc tố sẫm màu như màu nâu hoặc nâu xám xuất hiện trên khuôn mặt. Đây là một dạng rối loạn sắc tố da chủ yếu gặp ở nữ giới (khoảng 90%), với nguyên nhân cốt lõi đến từ sự mất cân bằng của hệ nội tiết trong cơ thể. Đặc điểm của nám do nội tiết là các vùng sắc tố thường tập trung thành từng nốt tròn hoặc mảng có chân ăn sâu vào lớp màng đáy của thượng bì, thậm chí có thể lan xuống đến lớp trung bì.

Sự hình thành nám nội tiết liên quan mật thiết đến nồng độ hormone estrogen. Estrogen đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa nhiều chức năng sinh học, bao gồm cả khả năng ức chế hormone MSH (Melanocyte Stimulating Hormone) – yếu tố trực tiếp kích thích sản sinh melanin. Khi nồng độ estrogen bị suy giảm hoặc rối loạn (thường gặp ở phụ nữ sau sinh, sau tuổi 30, trong giai đoạn tiền mãn kinh hoặc do sử dụng thuốc ngừa thai, liệu pháp hormon thay thế), khả năng kiểm soát MSH bị suy yếu. Điều này dẫn đến việc các tế bào hắc sắc tố melanin được sản xuất quá mức và tập trung lại thành từng nốt hoặc mảng trên bề mặt da.

Xem thêm:12 Cách Trị Nám Bằng Mật Ong Đơn Giản Tại Nhà

Những người sau đây có khả năng dễ bị nám nội tiết:

• Người bị rối loạn nội tiết tố.
• Nữ giới (có khả năng bị nám gấp 9 lần nam giới).
• Nữ giới trong độ tuổi sinh sản (phổ biến hơn trước tuổi dậy thì).
• Người mang thai (có thể xuất hiện ở khoảng 15% – 50%).
• Người có các loại da sẫm màu, đặc biệt là da nâu sáng (dễ nám hơn so với da sáng).

• Giai đoạn mang thai và sau sinh: Khi mang thai, nồng độ estrogen, progesterone và hormone MSH tăng cao, kích thích sản sinh melanin gây nám. Sau sinh, estrogen giảm đột ngột cũng có thể gây rối loạn nội tiết và nám.
• Sử dụng thuốc tránh thai (đặc biệt loại chứa progestin, estrogen) hoặc liệu pháp hormone thay thế: Các hormone ngoại sinh này làm tăng hoạt động của tế bào hắc tố, dễ gây nám, nhất là khi có tác động của ánh nắng.
• Rối loạn kinh nguyệt: Rối loạn kinh nguyệt thường phản ánh sự mất cân bằng của các hormone sinh dục nữ, và sự mất cân bằng này có thể ảnh hưởng đến sắc tố da.
• Căng thẳng thần kinh (Stress) kéo dài: Stress làm tăng cortisol, gây rối loạn các hormone khác như estrogen và MSH, từ đó kích thích hình thành sắc tố nám.
• Bệnh lý tuyến giáp: Một số bệnh lý tuyến giáp, đặc biệt là bệnh tự miễn, cũng có thể là nguyên nhân gây nám nội tiết do ảnh hưởng đến hệ thống hormone.

Xem thêm:11 Cách Làm Mặt Nạ Lòng Đỏ Trứng Gà Trị Nám Tại Nhà Hiệu Quả

Dấu hiệu rõ ràng nhất của nám nội tiết là sự xuất hiện của các mảng da đổi màu sẫm hơn so với màu da bình thường. Các mảng hoặc đốm nám này thường có kích thước không đều nhau, hình thành xen lẫn hoặc dưới dạng các đốm nhỏ màu vàng nhạt đến đậm màu hơn vùng lân cận.

Vị trí xuất hiện vết nám do nội tiết phổ biến chủ yếu là trên khuôn mặt, thường đối xứng qua sống mũi và tập trung ở các khu vực như:

• Hai bên gò má
• Vùng thái dương
• Trán
• Mũi và cánh mũi
• Cằm

Mức độ đậm nhạt, kích thước và sự lan rộng của các mảng nám trên da thường phản ánh trực tiếp tình trạng rối loạn nội tiết tố bên trong cơ thể bạn. Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, các nốt nám này có xu hướng tăng sinh và phát triển lan nhanh sang các vùng da xung quanh.

Ngoài các biểu hiện nám trên da, nám nội tiết thường đi kèm với một số triệu chứng khác cho thấy sự thay đổi hoặc rối loạn nội tiết tố, đặc biệt ở nữ giới:

• Rối loạn chu kỳ kinh nguyệt: Chu kỳ có thể trở nên không đều, thay đổi thất thường, hoặc lượng kinh nguyệt ít dần theo thời gian.
• Các vấn đề liên quan đến hệ sinh sản nữ: Buồng trứng, cổ tử cung và âm đạo có thể có dấu hiệu nhỏ dần, các tuyến ít tiết ra chất nhầy gây khô hạn và cảm giác đau rát khi quan hệ tình dục.
• Dấu hiệu lão hóa da: Làn da có thể mất đi độ đàn hồi, gặp trình trạng sạm da hoặc xuất hiện nhiều nếp nhăn sớm hơn bình thường.
• Rối loạn thần kinh và tâm lý: Các triệu chứng như hay lo lắng, buồn bực, khó chịu, dễ thay đổi tính tình, tim đập nhanh, hoặc các cơn bốc hỏa (đặc biệt ở giai đoạn tiền mãn kinh/mãn kinh) cũng có thể xuất hiện.

Xem thêm:Nám Mảng Là Gì? Nguyên Nhân, Dấu hiệu Và Cách Trị

Việc phân biệt nám nội tiết và nám nắng (nám thông thường) là rất quan trọng để xác định đúng nguyên nhân và có phương pháp điều trị hiệu quả, tránh ảnh hưởng xấu đến sức khỏe làn da. Hai loại nám này có những điểm khác biệt cơ bản về nguyên nhân hình thành và một số đặc điểm liên quan.

Nám nội tiết

Nám nội tiết gây ra chủ yếu bởi sự rối loạn hoặc mất cân bằng của hệ thống nội tiết tố bên trong cơ thể. Các yếu tố phổ biến bao gồm thay đổi nội tiết đột ngột khi mang thai hoặc sau sinh, sử dụng các loại thuốc chứa hormone như thuốc tránh thai, tình trạng stress kéo dài, hoặc rối loạn chu kỳ kinh nguyệt. Sự biến động hormone này kích thích các tế bào hắc tố tăng cường sản xuất melanin. Một điểm đặc trưng là nám do nội tiết có xu hướng mờ đi hoặc giảm bớt khi tình trạng nội tiết trong cơ thể được điều chỉnh và cân bằng trở lại.

Nám nắng (nám thông thường)

Loại nám này chủ yếu xuất hiện và trở nên đậm màu hơn do tác động trực tiếp của các yếu tố gây hại từ môi trường bên ngoài. Nguyên nhân chính là tiếp xúc với ánh nắng mặt trời (đặc biệt là tia UV), ánh sáng xanh từ thiết bị điện tử, và ô nhiễm môi trường. Ngoài ra, việc sử dụng mỹ phẩm kém chất lượng làm mỏng da cũng khiến da dễ bị nám hơn khi gặp các tác nhân gây hại từ bên ngoài. Chế độ ăn uống, nghỉ ngơi và thói quen sinh hoạt không khoa học cũng góp phần làm nặng thêm tình trạng nám nắng.

Nám nội tiết có thể tự mờ đi hoặc giảm bớt trong một số trường hợp, nhưng điều này không chắc chắn xảy ra với tất cả mọi người và không phải lúc nào cũng hết hoàn toàn. Thông thường, nám da nội tiết có xu hướng cải thiện khi nguyên nhân gây rối loạn nội tiết tố được giải quyết và cân bằng trở lại. Tuy nhiên, nếu sự mất cân bằng nội tiết kéo dài hoặc mức độ nám đã sâu, nám có thể không tự biến mất hoàn toàn mà cần có sự can thiệp điều trị.

Để đạt được hiệu quả điều trị nám nội tiết tối ưu, cần áp kết hợp các biện pháp y khoa với điều chỉnh lối sống và chăm sóc da đúng cách. Dưới đây là những kinh nghiệm và phương pháp thường được áp dụng trong cách trị nám da do nội tiết tố hiệu quả:

Sử dụng kem chống nắng

Ánh nắng mặt trời, đặc biệt là tia UV, là tác nhân chính kích thích sản sinh melanin và làm tình trạng nám trở nên trầm trọng hơn. Do đó, chống nắng là yếu tố bắt buộc trong mọi phác đồ điều trị nám và ngăn ngừa tái phát. Nên sử dụng kem chống nắng phổ rộng (bảo vệ cả UVA và UVB) với chỉ số SPF tối thiểu 30, lý tưởng là kem chống nắng spf 50+, thoa đủ lượng và thoa lại sau mỗi 2-3 giờ khi ở ngoài trời hoặc đổ mồ hôi. Kết hợp các biện pháp che chắn vật lý như đội mũ rộng vành, đeo kính râm, khẩu trang và mặc quần áo chống nắng khi tiếp xúc với ánh nắng.

Xem thêm:Cách Chọn Kem Chống Nắng Bảo Vệ Da Khỏi Tia UV

Sử dụng thuốc bôi

Các sản phẩm bôi ngoài da chứa hoạt chất làm sáng và ức chế sắc tố là phương pháp phổ biến trong điều trị nám nội tiết. Chúng hoạt động bằng cách ức chế enzyme sản sinh melanin (Tyrosinase) hoặc thúc đẩy quá trình bong tróc tế bào da chứa sắc tố, tái tạo da mới sáng khỏe. Các thành phần thường được sử dụng bao gồm: Hydroquinone, Tretinoin, Axit Azelaic, Axit Kojic, Vitamin C, Niacinamide, Arbutin, Cysteamine, Thiamidol. Việc sử dụng loại thuốc bôi nào, nồng độ bao nhiêu và thời gian sử dụng bao lâu cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định của bác sĩ da liễu để đảm bảo an toàn và hiệu quả, tránh các tác dụng phụ không mong muốn.

Sử dụng thuốc uống

Bên cạnh thuốc bôi, một số loại thuốc uống có thể được bác sĩ chỉ định để tác động từ bên trong cơ thể. Các loại uống này thường có công dụng chống oxy hóa, ảnh hưởng đến quá trình sản sinh và vận chuyển melanin hoặc hỗ trợ cân bằng nội tiết tố. Các thành phần thường gặp bao gồm Axit Tranexamic, Polypodium Leucotomos, Glutathione, các tiền chất (như L-Cysteine) và các phytoestrogen từ thực vật (như đậu nành). Việc sử dụng bất kỳ loại thuốc uống nào cần được tư vấn và kê đơn bởi bác sĩ chuyên khoa Da liễu - Thẩm mỹ Da để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Điều trị nám nội tiết bằng laser

Công nghệ laser trị nám là một trong những phương pháp hiện đại và hiệu quả trong điều trị nám nội tiết, đặc biệt là các mảng nám sâu hoặc cứng đầu. Laser sử dụng các bước sóng ánh sáng có năng lượng cao để tác động chính xác vào các hạt sắc tố melanin, phá vỡ chúng thành những mảnh nhỏ để cơ thể tự đào thải. Tuy nhiên, hiệu quả và độ an toàn của phương pháp laser phụ thuộc rất lớn vào kinh nghiệm, tay nghề của bác sĩ và công nghệ máy móc. Cần lựa chọn các cơ sở y tế uy tín với đội ngũ bác sĩ giỏi để tránh các rủi ro như bỏng da, tăng sắc tố sau viêm hoặc làm mỏng da. Điều trị laser thường được kết hợp với các phương pháp khác để ức chế sản sinh melanin mới.

Một số thủ thuật da liễu khác

Bên cạnh laser, một số thủ thuật da liễu khác cũng có thể được xem xét trong phác đồ điều trị nám da nội tiết dưới sự chỉ định của bác sĩ:

• Peel da hóa học: Sử dụng dung dịch hóa chất nồng độ cao (như Axit Glycolic, Axit Salicylic,...) để loại bỏ lớp tế bào trên cùng của da chứa sắc tố dư thừa. Cần thực hiện bởi chuyên gia và không nên lạm dụng.
• Lăn kim (Microneedling): Tạo ra các tổn thương siêu nhỏ trên da để kích thích quá trình lành thương và tái tạo, có thể giúp cải thiện kết cấu da và phân bố sắc tố.

Giảm stress, cân bằng giữa làm việc và nghỉ ngơi hợp lý

Căng thẳng kéo dài có thể gây rối loạn cân bằng nội tiết tố, làm trầm trọng thêm tình trạng nám nội tiết. Do đó, quản lý stress là một phần quan trọng của quá trình điều trị. Hãy dành thời gian nghỉ ngơi đầy đủ, thực hành các hoạt động thư giãn như đọc sách, nghe nhạc, thiền, yoga hoặc các bài tập thể dục nhẹ nhàng. Duy trì sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống cá nhân.

Bổ sung chế độ dinh dưỡng

Một chế độ ăn uống lành mạnh hỗ trợ sức khỏe tổng thể và sức khỏe làn da từ bên trong, góp phần vào việc điều hòa nội tiết tố và cung cấp chất chống oxy hóa.

• Tăng cường thực phẩm giàu chất chống oxy hóa (Vitamin C, E, A), có nhiều trong rau xanh, trái cây tươi.
• Bổ sung các thực phẩm chứa phytoestrogen tự nhiên như đậu nành và các chế phẩm từ đậu nành.
• Tăng cường Omega-3 từ cá béo (cá hồi), hạt chia, hạt lanh, quả óc chó, bơ. Hạn chế chất béo bão hòa và dầu thực vật tinh chế giàu Omega-6.
• Uống đủ nước mỗi ngày (khoảng 1.5 - 2 lít).

Xem thêm:Vitamin A Có Trong Thực Phẩm Nào? Thực Phẩm Giàu Vitamin A

Không sử dụng caffeine

Caffeine có thể ảnh hưởng đến cân bằng nội tiết tố và sức khỏe tổng thể, gián tiếp tác động tiêu cực đến tình trạng nám. Do đó, cần hạn chế hoặc kiêng sử dụng chất này.

Ngủ đủ giấc

Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi cơ thể và điều hòa hormone. Thiếu ngủ hoặc ngủ không đủ giấc có thể gây xáo trộn nhịp sinh học và mất cân bằng nội tiết tố, làm nám trở nên nặng hơn. Đảm bảo ngủ đủ giấc và duy trì lịch trình ngủ đều đặn.

Phòng ngừa nám nội tiết là điều vô cùng quan trọng vì việc điều trị tình trạng này thường lâu dài và phức tạp. Áp dụng các thói quen chăm sóc da và lối sống khoa học giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ xuất hiện nám.

• Luôn sử dụng kem chống nắng phổ rộng (UVA/UVB) SPF 30+ (lý tưởng 50+) hàng ngày, thoa lại thường xuyên.
• Che chắn kỹ bằng mũ rộng vành, kính râm, áo dài tay, quần dài khi ra nắng.
• Hạn chế ra nắng vào thời điểm tia UV cao nhất (thường 10h - 16h).
• Làm sạch và dùng kem dưỡng ẩm da hàng ngày.
• Tẩy tế bào chết nhẹ nhàng định kỳ.
• Tránh các thủ thuật hoặc sản phẩm gây kích ứng, tổn thương da mạnh.
• Giữ tinh thần thoải mái, lạc quan, tránh căng thẳng kéo dài.
• Ngủ sâu và đủ giấc để ổn định hormone và phục hồi cơ thể.
• Cân bằng làm việc/nghỉ ngơi hợp lý.
• Ăn đa dạng thực phẩm, đặc biệt bổ sung các nguồn giúp cân bằng hormone như đậu nành và các chế phẩm từ đậu nành, Omega-3.
• Hạn chế đường, chất béo động vật, thức ăn chế biến sẵn (gây stress cho cơ thể). Uống đủ nước.
• Hạn chế chất kích thích như cà phê, trà, ca cao, rượu, bia, thuốc lá.
• Kiểm tra da và sức khỏe tổng thể định kỳ để phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ và nhận lời khuyên phòng ngừa chuyên biệt, đặc biệt quan trọng khi bước qua tuổi 30 do hormone có xu hướng giảm dần.

Để hỗ trợ làm mờ các đốm sậm màu xuất hiện do tình trạng nám nội tiết, việc bổ sung một sản phẩm đặc trị hiệu quả vào quy trình chăm sóc da hàng ngày là rất cần thiết. Nổi bật trong dòng sản phẩm làm sáng da của Kiehl's, Tinh chất Clearly Corrective Dark Spot Solution được biết đến như một giải pháp đáng tin cậy giúp cải thiện rõ rệt các đốm nâu, thâm nám và mang lại làn da đều màu, rạng rỡ hơn.

Thành phần chính:

• Dẫn chất Vitamin C ổn định: Là dạng Vitamin C có độ bền vững cao, thẩm thấu sâu vào da để cải thiện tình trạng không đều màu và giảm sự xuất hiện của các đốm nâu, nám sạm.
• Salicylic Acid đệm: Hoạt động trên bề mặt da, giúp loại bỏ tế bào chết chứa sắc tố, từ đó làm đều màu và cải thiện kết cấu da mịn màng hơn.

Công dụng:

• Làm mờ đáng kể các vết thâm, nám (giảm -39%).
• Hạn chế tình trạng da không đều màu (tăng +43%).
• Làm mờ các vết thâm mụn (giảm -35%).
• Giảm tình trạng da xỉn màu (giảm -17%).
• Mang lại làn da với vẻ ngoài rạng rỡ hơn (tăng +42%).

Ưu điểm:

• Công thức chứa các thành phần được nghiên cứu khoa học, có tính ổn định cao và khả năng tác động đa chiều lên các vấn đề sắc tố (vừa ức chế/làm mờ sắc tố sâu, vừa cải thiện bề mặt da).
• Sản phẩm không chỉ giúp làm mờ các đốm nâu, nám sạm mà còn cải thiện tổng thể vẻ tươi sáng và đều màu của làn da.
• Với đặc tính thẩm thấu nhanh, sản phẩm có thể dễ dàng kết hợp với các bước dưỡng da khác như kem dưỡng ẩm và kem chống nắng mà không gây cảm giác nặng mặt hay bít tắc.